Gẫm & Bình

Sao không dám tự nghi ngờ? 02. 07. 10 - 3:28 pm

Trần Trọng Linh

 

Xin gửi đến anh Trần Lương, các nghệ sỹ Việt Nam, và những người quan tâm đến nghệ thuật

Một dân tộc có đến hơn 3000 km đường biển những vẫn chỉ dừng lại ở việc đánh bắt gần bờ với những chiếc thuyền thúng.
Cuối thế kỷ 19, ở châu Âu đã có những cuộc cách mạng lớn cơ khí hóa, trong khi chúng ta hiện nay vẫn loay hoay với cái xe cải tiến.
Khi mà ở những nước như Đức, Mỹ, Pháp người ta dần đóng cửa các nhà máy điện hạt nhân vì không tìm ra giải pháp cho việc xử lý rác thải nguyên tử, thì năm 2008 chúng ta ký xác lệnh xây dựng nhà máy điện nguyên tử ở Việt Nam.
….

Phải chăng vì Việt Nam là một nước luôn chịu thiên tai, địch họa?
Phải chăng vì con người Việt Nam của chúng ta nhỏ bé?
Phải chăng vì ta chịu ảnh hưởng của nền văn hóa nông nghiệp?
Phải chăng…?

Kể ra có đến hàng tỷ lý do để bao biện, nhưng hãy bỏ chút thời gian để xem xét lại mình.

Tôi xin lấy nước Đức là một ví dụ.Với khí hậu khắc nghiệt, mùa đông có những ngày nhiệt độ xuống dưới 30 độ, Đức sau cuộc thất bại chiến tranh thế giới thứ II, ngoài việc phải bồi thường chiến tranh, các thành phố lớn gần như bị xóa sổ hoặc tan hoang, các nhà máy lớn hoặc bị đóng cửa hoặc bị Liên Xô tiếp quản; tiếp đó đất nước bị chia cắt thành hai nửa Đông Đức và Tây Đức…
Thế mà ngày nay nước Đức trở nên giàu nhất châu Âu, là một trong những trụ cột lớn để gánh cho đồng tiền chung châu Âu luôn ổn định, với những chính sách an sinh luôn thuộc hàng cao nhất. Và Berlin giờ đây trở thành một trung tâm nghệ thuật đương đại lớn, thu hút hầu hết những nghệ sỹ hàng đầu thế giới đến đây.

Quay lại với chữ phải chăng.
Phải chăng người Đức thông minh hơn người Việt?
Chưa chắc! Theo tỷ lệ thống kê gần đây, học sinh người Việt sinh sống và học tập tại Đức với cùng một phương pháp giảng dạy luôn đạt thành tích học tập cao hơn nhiều so với người Đức bản địa.
Thể trạng của người Đức khỏe hơn người Việt ư?
Tôi có một buổi nói chuyện với một chuyên gia người Đức chuyên về chăm sóc sức khỏe. Ông nói rằng số lần làm tình của người Đức có độ tuổi từ 30 – 35 là 2,3 lần một tuần, mỗi lần khoảng 12 phút.Hãy thử tự nhẩm tính và so sánh…
Hay do tập tính ngàn đời của người Đức là những người du mục, nên để chống chọi lại với thiên nhiên, bắt buôc họ phải khám phá và ngự trị thiên nhiên hầu thích nghi với mọi điều kiện sống? Điều này cũng chỉ một phần đúng. Bởi nếu anh có xuất xứ từ một nền văn minh nông nghiệp thì anh cũng cần phải sáng tạo để có được những công cụ hiệu quả cho việc sản xuất hơn chứ.

Vậy câu hỏi đặt ra ở đây với người Đức là gì? Sau chiến tranh, bằng sức mạnh gì để nước Đức khôi phục lại như ngày hôm nay?

Theo tôi tìm hiểu được, đó chính là tính TỰ PHỦ NHẬN.
Người Đức đã dám nhìn thẳng vào sự thật, cúi đầu xin lỗi toàn thể thế giới về những hậu quả chiến tranh mình gây ra. Ngày 09 tháng 11 năm 1989, bức tường Berlin sụp đổ, đánh dấu cho những nỗ lực bước lên của cả một dân tộc. Tôi nhớ trong một buổi họp báo của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, người ta có cảm ơn Mikhail Gorbatchev về những nỗ lực của ông giúp nước Đức hàn gắn hai miền, ông có nói: Đây là nỗ lực của chính những người Đức, tôi chỉ giúp họ ngồi lại với nhau thôi.

Nhìn lại chúng ta ngày hôm nay, chiến tranh đã qua 35 năm chúng ta vẫn say sưa với những hào quang cũ, ôm ấp những quá khứ huy hoàng, chưa một lần tự kiểm điểm.

Cái hội chứng vỗ ngực mà không sợ trụy tim này cũng có quá nhiều ngay trong giới văn nghệ sỹ – tầng lớp mà chúng ta coi là những người định hướng văn hóa cho một xã hội, mà biểu hiện cao nhất là không chịu để ai chê mình.
Khi có một tác phẩm mới ra đời, được giới thiệu với công chúng thì việc đánh giá nhận xét hay hay dở là thuộc về công chúng;
xuất hiện tranh cãi luôn là đương nhiên. Nếu muốn thủ dâm hay gọi cách khác là tự sướng thì tốt nhất các nghệ sỹ cứ chui vào một xó xỉnh nào đó với mấy cốc bia cỏ theo kiểu bầy đàn với nhau.

Trong suốt quá trình theo dõi diễn biến phản ứng của nghệ sỹ và những người yêu nghệ thuật xung quanh tác phẩm của Phương Linh, tôi nhận thấy rất đáng mừng cho Phương Linh, vì với một tác phẩm nhỏ nhưng nó đem tới cho cô nhiều ý kiến trái chiều thật sự thú vị. Như với bài của Lê Thị Liên Hoan hay của Lê Hà, đáng nhẽ ra nghệ sỹ nên cảm ơn những bài viết ấy. Chúng cho thấy sự quan tâm của công chúng đến tác phẩm của bạn, chúng giúp bạn đặt ra những phản biện để từ đó tự củng cố cơ sở lý luận của mình thêm chặt chẽ. Mặc dù ở đây những phản biện của anh Lê Hà cũng có nhiều điều tôi chưa thật đồng tình, nhưng theo tôi nghĩ, anh chỉ muốn “xoay” nghệ sỹ với câu chữ chứ không thật sự ác ý hay vùi dập. Những phản biện thật sự cực đoan như vậy sẽ giúp cho nghệ sỹ trưởng thành hơn.

Trong bài viết trước đó của anh Đức Minh, ngoài những nhận định về tác phẩm của Phương Linh một cách thẳng thắn, thì những nhận xét của anh về Lê Hà không thật sự công tâm, thậm chí có những lời lẽ mang tinh thóa mạ. Điều này ngược lại với tiêu chí của SOI. Đây là một website mang tính mở, mọi ý kiến đều có giá trị ngang nhau.

Tiếp tới là bài viết của anh Trần Lương. Rất khó để giữ được bình tĩnh với những gì anh phát ngôn. Dĩ nhiên không thể phủ nhận những đóng góp của anh cho nghệ thuật nước nhà, nhưng cũng không nên vì thế mà anh cho rằng mình là gã khổng lồ, là trung tâm của vũ trụ trong giới nghệ thuật đương đại. Cùng với anh, còn bao nhiêu cá nhân khác hoạt động trong mọi lĩnh vực nghệ thuật khác nhau ở trong và ngoài nước, cùng đưa hình ảnh nghệ thuật Việt Nam ra với bạn bè quốc tế. Để xây lên một cái Tháp Nghệ Thuật của một nền văn hóa, một cá nhân là không đủ, chắc anh hiểu rõ điều này hơn ai hết.

Trong diễn đàn này tôi rất đồng ý với quan điểm của ban biên tập SOI. Các bạn luôn duy trì và điều tiết rất tốt những ý kiến của mọi người. Cầm trịch và dung hòa mọi phản biện một cách nghiêm túc. Những cố gắng không biết mệt mỏi đó cho một trang website gần như không có kinh phí. Các bạn đã làm một cầu nối cho các nghệ sỹ cùng chia sẻ kinh nghiệm sáng tạo.

Nhưng thay vào những nỗ lực đó, thỉnh thoảng có những ý kiến không những thiếu tính xây dựng mà còn mang tính phá đám. Thí dụ như anh Trần Lương cho rằng trên diễn đàn thiếu những phê bình nhận định nghệ thuật mang tính chuyên môn. Xin thưa với anh rằng những gì anh viết trước kia thì ở đây tôi chỉ cần bỏ ra 4 – 5 euro mua một tạp chí chuyên ngành, mất thêm khoảng một tiếng để dịch ra tiếng Việt là OK đầy “chuyên môn”.
Xét về bình diện chung, mớ lý thuyết đó cần nhưng không thật sự quá quan trọng trong thời điểm này. Mà điều cần ở đây chính là những chính kiến tự thân của mỗi nghệ sỹ, với những tác phẩm cụ thể. Bởi về xuất xứ, đâu phải ai cũng được đào tạo một cách bài bản về phê bình lý luận. Thay bằng việc đánh trống bỏ dùi đó với những mối quan hệ rộng khắp, anh không thể giúp cho diễn đàn tốt hơn bằng việc mời mọi người cùng tham gia sao? giúp trang Website này trở thành một trang báo mạng thật sự uy tín, chất lượng hơn, vì tôi nhận thấy ban biên tập và những người tham gia đều trẻ tuổi, đầy nhiệt huyết và với một tinh thần nghiêm túc đáng khâm phục.

Nhưng chính tôi đang thật sự nghi ngờ…Với cá nhân tôi, những thế hệ gần đây như Nguyễn Quân, Đào Châu Hải, Phan Cẩm Thượng, Trần Trọng Vũ, Trương Tân… và cả anh nữa Trần Lương, luôn là những tấm gương hoạt động nghệ thuật đáng học hỏi cho thế hệ trẻ chúng tôi. Nhưng tôi cảm thấy anh đang tạo ra cho mình một cái bóng quá lớn, đến nỗi ngoại trừ ban biên tập Soi (đại diện cho một tập thể) thì hầu như không có bất cứ một nghệ sỹ hay cá nhân nào có những phản ứng trái chiều với anh. Vô hình chung điều đó tự ru ngủ cho chính những luận điểm của anh. Rồi một lúc nào đó có thể tự anh nghĩ rằng những gì mình nói ra đều thuộc về Chân Lý.

Xin lỗi anh và hy vọng sau bài viết này anh thật sự mở lòng để đón nhận sự thẳng thắn của tôi.

Để kết thúc cho bài viết này, ý tóm lại duy nhất của tôi để chuyển tải đến các bạn là Sự Tự Phủ Nhận.

Vì sao người Đức quay lại được với vị thế siêu cường sau chiến tranh, vì sao cộng đồng nghệ sỹ Trung Quốc mạnh như vậy?Câu trả lời là họ sẵn sàng ngồi lại để đối thoại với nhau, bỏ qua cái “TÔI” quá lớn để tự phủ nhận bản thân.

Có một câu nói rằng:”Chúa đã làm cho con người không hiểu nhau bằng cách tạo ra con người có những màu da khác nhau, tôn giáo khác nhau và ngôn ngữ khác nhau. Chỉ có một ngôn ngữ chung là nghệ thuật mới làm cho con người hiểu và gần nhau hơn”.
Nghệ thuật nếu không ngăn được máu chảy đầu rơi thì cũng nên cố gắng để có được cái nhìn thân ái với nhau hơn.

Thân ái,

Bài đã đăng

• Ballet Kẹp Hạt Dẻ: Giáng Sinh mới có, năm nào cũng phải xem - Willow Wằn Wại (20/12/2023)
• HỎA MÙ NFT VIỆT: lạm thuật ngữ, lạm danh xưng, lạm định giá - Ace Le (15/08/2021)
• Điệu nhảy chết người (phần 2):
  Múa bụng mỗi người một phách - Willow Wằn Wại (11/08/2021)
• “XEM ĐÊM” để thấy những điều không thấy được trong ánh sáng ban ngày - Phó Đức Tùng (15/07/2020)
• Về SKETCH phác thảo, SKETCH ký họa, và SKETCH+ - Hải Kiên (13/06/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 5: Đám cưới - lui lược dịch từ trang của Sotheby’s (21/02/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 4: Buổi triển lãm ở New York - lui lược dịch từ trang của Sotheby’s (28/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 3: Buổi diễn tại Luân Đôn - Lui dịch từ Sotheby’s (10/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 2: Mổ tử thi trong trường Y - Soi lược dịch từ trang của Sotheby's (04/01/2020)
• Young Sen lên voi và xuống chó
  Bức số 1: Young Sen rời quê - Soi lược dịch từ trang của Sotheby's (26/12/2019)

» Xem tiếp...