Nhiếp ảnh

Sự ngụy biện của Na Sơn và sự lưỡng lự của các phóng viên ảnh 16. 10. 13 - 4:28 pm

Đặng Dũng

Trong trao đổi lại với Đoàn Minh Phượng ở phần cmt, Na Sơn nói như sau:

“… Ở vị trí của em, một người chụp thời sự, đang chụp để truyền về cho một hãng tin mà độ phủ sóng của nó là toàn cầu, sẽ có hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu độc giả xem những tấm ảnh đấy, hàng trăm tờ báo lấy lại đăng, do vậy em phải chắt lọc những khoảnh khắc đắt nhất và tả được sự việc rõ ràng, đầy đủ.

“Thế nên việc em không thể để một người lom khom cầm máy chụp lại một người đang khóc, mông thì chổng ra phía đoàn xe tang vào ảnh được, vì cái ảnh đó nó là một cá biệt (cho dù nội dung của nó, em đồng ý là rất độc đáo, và em cá là nếu có phát về mà đăng thì hãng sẽ có thêm khách hàng là vô số những tờ báo chống Cộng sẽ mua đầu tiên với giá đắt). Mà cá biệt thì không phải là sự thật, theo quan điểm của em và thậm chí nó còn có thể khiến người ta nhìn vào có một cái nhìn lệch lạc khỏi sự việc chung đang diễn ra.

“Làm cho hãng tin nó khác với làm cho một tờ báo có quan điểm, vì chỉ nên đưa ra những cái nhìn chung nhất, không có áp đặt quan điểm chính trị vào đó. Có thể với quan điểm bảo vệ sự thật tuyệt đối trong thực tế diễn ra của chị em chưa đúng nhưng đấy là điều em tin. Và em bảo vệ quan điểm ấy khi làm nghề.” (Na Sơn)

*

Đọc bài viết trên Soi và các cmt kèm theo cũng như ở một số trang fb khác liên quan đến trường hợp của phóng viên ảnh Na Sơn tác nghiệp khi chụp ảnh đám tang tướng Giáp, thấy đây là một trường hợp khá thú vị trong nhiếp ảnh, liên quan đến những vấn đề ngoài khuôn hình.

Theo ý kiến của tôi, bạn Na Sơn có nhiều điểm ngụy biện khi lý giải về quan điểm của bạn lúc xảy ra trường hợp đó.

Để tôi phân tích rạch ròi nhé.

Khi bạn nói người đàn ông áo trắng nhảy ra chụp ảnh người đàn ông đang quỳ lạy là một “cá biệt” và vì thế, bạn coi đó “không phải là sự thật”, thì bản thân việc người đàn ông áo đen từ trong hàng nhảy ra quỳ lạy (trong khi tất cả mọi người ở đó đều đứng phía sau hàng bảo vệ) cũng là một “cá biệt”. Vì sao bạn coi một “cá biệt” này là sự thật, trong khi một “cá biệt” khác lại không phải là sự thật?

Về mặt lý mà nói, nếu người đàn ông áo trắng đó không phải là một ông già mà là một gã trai cao 1m85, nặng chừng 100 ký xăm trổ đầy mình, liệu bạn Na Sơn có dám đến và đẩy (mà nếu đẩy thì có được không) người đàn ông đó ra khỏi khuôn hình mà bạn định chụp không? Điều này cho thấy là “sự thật” của bạn phụ thuộc rất nhiều vào những yếu tố ngoại lai có sự tác động cố ý theo cách này hay cách khác.

Bạn chỉ là một phóng viên ảnh có thẻ tác nghiệp ở bên trong hàng rào bảo vệ nhưng không phải là công an chịu trách nhiệm giữ trật tự khu vực đó, do vậy, về mặt nào đó, bạn cũng chỉ bình đẳng với người đàn ông áo trắng kia, bất kể là ảnh ông ấy chụp chỉ để cho riêng ông ấy xem, còn những bức ảnh của bạn có để dành cho một hãng thông tấn toàn cầu với hàng trăm triệu người xem hay không! Theo Luật báo chí, người đàn ông đó không cản trở bạn tác nghiệp như một phóng viên.

Bạn có thể lý luận rằng người đàn ông đó “nhảy” vào ống kính trái với ý muốn của bạn, nhưng điều đó chỉ đúng trong trường hợp ông ấy đứng ngay phía trước ống kính che đi đường ngắm, không cho phép bạn tác nghiệp. Còn trong sự kiện này, rõ ràng ông ấy đứng-ở-phía-bên-kia đối tượng bạn định chụp. Và cũng rõ ràng không kém là bạn cũng đã chụp ông ấy trong một bức ảnh khác của mình. Vì sao sau khi “sử dụng” ông ấy cho một bức ảnh của bạn, bạn lại đẩy ông ấy đi để phục vụ cho “sự thật” mà bạn định thể hiện (cho dù sau đó bạn không chụp thêm người đàn ông quỳ lạy nữa)?

Trong nhiếp ảnh, kể cả nhiếp ảnh thời sự, việc “dọn dẹp” background cho một bức ảnh không phải là không có, đặc biệt là nếu liên quan đến chụp ảnh những nhân vật VIP. Chẳng hạn như chụp ảnh một vị lãnh đạo Nhà nước thì không nên đề phông nền hình ảnh một cô gái khỏa thân phía sau là chuyện đương nhiên, vì vậy người ta sẽ bê tấm hình đó đi hoặc đơn giản hơn là đề nghị “Bác ơi, bác đứng sang phía này cho cháu chụp vì nó đẹp hơn!” Điều này thường đúng với những tờ báo mà bạn gọi là “có quan điểm”.

Nhưng trong trường hợp cụ thể này, khi bạn Na Sơn lại nói rằng bạn chụp cho một hãng tin “chỉ đưa ra những cái chung nhất, không áp đặt quan điểm chính trị” thì rõ ràng bạn đã mâu thuẫn với chính mình khi “dọn” người đàn ông ra khỏi khuôn hình mà bạn định chụp.

Sự lưỡng lự giữa các lựa chọn (nói theo kiểu triết cao một tí là lưỡng lự nhị nguyên-hi hi) luôn là điều xảy ra đối với các phóng viên ảnh, đặc biệt là trong trường hợp họ phải quyết định chỉ trong một tích tắc.

Một bài tập thường được các giáo viên nước ngoài đưa ra ở các giờ lên lớp nhiếp ảnh (và luôn khiến cho các học viên Việt Nam vô cùng lúng túng), ấy là một trường hợp giả định: Nếu bạn đang bám theo Công nương Diana cùng với người tình của cô ấy trong chiếc xe chạy với tốc độ cao ở thủ đô Paris; chiếc xe đâm vào gờ đường cao tốc gặp tai nạn, khi ấy, bạn sẽ làm gì:

1- Chạy ngay lại làm các đông tác cấp cứu cho những người trong xe?

2- Đứng sang một bên và chụp những bức ảnh chắc chắn sẽ làm cho bạn nổi tiếng sau này?

Thường thì học viên chia làm hai phe cho hai lựa chọn. Câu trả lời của giáo viên là khi ấy, bạn hãy làm theo những gì mà bản năng của bạn mách bảo!

Trong trường hợp của Na Sơn, tôi nghĩ bản năng của một phóng viên ảnh muốn có những bức ảnh “nuột” đã khiến cho bạn có quyết định đẩy người đàn ông áo trắng ra khỏi “hiện trường”. Bản năng đó hợp lý hay không, tùy thuộc vào góc nhìn của mỗi người, nhưng để lý giải thì không cần phải ngụy biện.

Bài viết này không nhằm vào cá nhân Na Sơn mà chỉ nhằm phân tích một trường hợp thú vị trong nhiếp ảnh thời sự thôi.

Bài đã đăng

• Người đẹp ngủ trong nhà máy: cái nhìn trân trọng của Christopher Payne - Từ CNN - Ảnh: Christopher Payne (01/11/2023)
• "Đào thoát" bằng kho ảnh vuông của Magnum - M.Nha dịch theo Hyperallergic (20/07/2021)
• Adolfo Farsari: kẻ tô màu Ý cho nước Nhật - Archivu biên soạn (23/02/2021)
• So sánh hai bức ảnh: ba mươi phút với nửa giờ - Sáng Ánh (29/10/2019)
• Cái cây - dự án ảnh của tôi - Việt Phố cổ (25/04/2019)
• Khi Xuân đến, không thể ngồi im được… - Candid (14/04/2019)
• Nước Mỹ siêu thực của Alex Prager: “Lời nói dối lạ lùng trên bề mặt sự thật” - Từ The Guardian - Như Mai dịch (19/06/2018)
• Cuộn phim chưa tráng - Candid (19/04/2017)
• Chân dung chính thức của Melania Trump ra mắt - Phạm Phong dịch (06/04/2017)
• Sự yêu ghét của một trưởng phòng thông tin: bấm lỗ chui đầu - Sáng Ánh (04/03/2017)

» Xem tiếp...