Bàn luận

Nếu không có “essence”, Pollock hơn hải cẩu Tuần Châu ở chỗ nào? 11. 11. 12 - 1:09 am

Nguyễn Đình Đăng – Phó Đức Tùng

SOI: Tiếp diễn cuộc tranh luận về khái niệm trừu tượng (trong hội họa), đây là những cmt HẾT SỨC QUAN TRỌNG trong bài Trừu tượng = trừu cái tượng? hay tượng nó trừu?, và cũng là phần tiếp theo của bài Bạn chọn lối nào: Không còn hình nữa là trừu tượng?

NGUYỄN ĐÌNH ĐĂNG:

Picasso nói:
 
“Không có cái gọi là hội họa trừu tượng. Họa sĩ bao giờ cũng phải bắt đầu từ một vật nào đó, sau đó thì làm mọi cách để loại bỏ tất cả sự giống hay dấu vết của hiện thực đi. Nhưng làm cách gì đi chăng nữa họa sĩ cũng không thể xóa được cái ý tưởng của một vật thể trong tranh của mình, tựa như một vết nhơ không thể nào tẩy đi được. Chính vật thể là thứ kích thích họa sĩ, khêu gợi ý tưởng và tạo một loạt cảm xúc cho họa sĩ. Những ý tưởng và cảm xúc đó sẽ mãi mãi bị giam trong bức tranh của họa sĩ.“
 
“Loại bỏ tất cả” không đồng nghĩa với “lược bớt”, cũng tựa như hình nón thì không phải là hình lập phương.
 
Picasso còn nói:
 
“Không có cái gọi là hội họa hữu hình và hội họa không hình. Mọi vật đều hiện ra với chúng ta dưới dạng của hình khối (form). Ngay cả các ý tưởng siêu hình cũng được thể hiện bằng hình khối. Thật là vô lý nghĩ tới hội họa mà không có một hình dung nào về hình khối. Ngườí, vật, vòng tròn đều là hình khối, và đều tác động lên chúng ta với mức độ mạnh yếu khác nhau.“

1.    Picasso là người phủ nhận hội họa trừu tượng (abstract art), phủ nhận việc phân chia hội họa thành hữu hình (figurative art) và không hình (nonfiguratve art).
 
2. Cơ sở của sự phủ nhận đó như sau: Picasso bám vào khái niệm hội họa trừu tượng là sự loại bỏ tất cả sự giống hay dấu vết của hiện thực đi. Sự giống hay dấu vết của hiện thực trong tranh được thể hiện qua cái gì? Qua các hình khối, đường nét, màu sắc, nói cho gọn là hình ảnh (hay “tượng”), từ các vật thể của thế giới khách quan. Những thứ đó phải được loại đi (chứ không phải mọi hình ảnh!). Vậy còn lại cái gì? Chỉ còn lại những hình ảnh (tức đường nét, hình khối, màu sắc) không có bất cứ liên quan gì tới các vật thể của thế giới khách quan. Đây chính là khái niệm tôi đã đề cập trong option (B). Có thể thực hiện điều đó một cách triệt để không? Câu trả lời của Picasso là không, bởi theo ông, hễ còn hình khối, màu sắc, đường nét tức là còn dấu vết của thế giới khách quan. Vì thế ông phủ nhận hội họa trừu tượng.
 
3. Các họa sĩ vẽ tranh trừu tượng chắc không chia sẻ sự phủ nhận hội họa trừu tượng của Picasso. Họ có thể không bao giờ đạt tới một sự trừu tượng tuyệt đối theo quan niệm loại bỏ mọi hình ảnh liên quan tới vật thể của thế giới khách quan (option (B)), nhưng trong quá trình tiến tới lý tưởng đó, họ có thể sáng tạo ra những tác phẩm đáng giá. Điều này cũng tương tự như trong hội họa hiện thực: Các họa sĩ có thể không bao giờ đạt được sự hoàn hảo, nhưng trên còn đường vươn tới sự hoàn hảo, họ đã, đang, và hy vọng là sẽ còn sáng tạo ra những kiệt tác. Cuối cùng giá trị của hội họa nằm trong giá trị thẩm mỹ của bức tranh chứ không phải ở sự phân loại bức tranh đó thuộc về hội họa hiện thực, ấn tuợng, lập thể, siêu thực, …, hay trừu tượng.
 
4. Nội dung cuộc bàn luận vừa qua không phải là chấp nhận hay phủ nhận hội họa trừu tượng, mà mới dừng ở mức hiểu thế nào là hội họa trừu tượng.
 
5. Không phải cứ là bậc thầy hay thiên tài thì nói gì cũng đúng. Ví dụ: Trong cuốn “50 bí mật của tay nghề ma thuật” Salvador Dalí đã viết không ít cái sai về kỹ thuật vẽ sơn dầu. Tôi đã nói về điều này trong buổi nói chuyện tại Đại học Mỹ thuật Hà Nội vào ngày 25/11 năm ngoái.

 

PHÓ ĐỨC TÙNG

Anh Đăng,

Anh nói, Picasso phản đối abstract art theo nghĩa là nonfigurative, và theo trích dẫn của anh thì ông cho rằng nếu hiểu abstract art như vậy thì thứ nhất là không thể tồn tại, và thứ hai là vô nghĩa. vậy thì ta chỉ có thể rút ra 2 kết luận:

1. Picasso nói linh tinh, và không hiểu vì sao anh trích lời ông ta

2. Picasso nói có lý, vậy thì không thể hiểu abstract art đơn thuần là nonfigurative, mà phải tìm cách hiểu nó khác đi, nếu có giải thích nào khác. Bằng không thì phải coi đó là một khái niệm thiếu căn cứ, một sai lầm tập thể mà sau sự phân tích đúng đắn của Picasso thì không đáng bàn nữa.

3. Đúng theo định nghĩa của anh là không thể “lược bớt” hình, mà phải “bỏ tất” thì mới là abstract, cũng như lập phương không thể là nón, vậy thì đã là abstract thì phải là tuyệt đối, không thể có thứ abstract tương đối. Việc nói các nghệ sỹ có khả năng tiệm cận abstract là sai, vì ngay cả tranh trắng cũng vẫn chưa tuyệt đối.

4. Anh nói nghệ sỹ có thể làm ra tác phẩm abstract theo tiêu chuẩn thuần túy nonfigurative có giá trị mà không hề cần essence, vì vật chất không có essence, vậy anh giải thích giá trị của một tác phẩm abstract nằm ở đâu, làm sao cảm nhận được nó? Nói cách khác, Pollock hơn hải cẩu Tuần Châu ở chỗ nào?

 

*

Bài liên quan:

– Hội họa Trừu tượng: người đẹp trăm tuổi 
– Trừu tượng = trừu cái tượng? hay tượng nó trừu ? (cập nhật 1) 
– Ai là cụ tổ của hội họa trừu tượng? (cập nhật 2 và kết thúc)
– Bạn chọn lối nào: Không còn hình nữa là trừu tượng? Chắt được tinh chất là trừu tượng?
– Nếu không có “essence”, Pollock hơn hải cẩu Tuần Châu ở chỗ nào?

Bài đã đăng

• Nhân phim đam mỹ bị cấm, nghĩ về tình tri kỷ - Trịnh Bình An (01/06/2022)
• Giám tuyển là gì? - Ace Le (21/08/2021)
• Tư cách học thuật của Jean-Francoise Hubert hay “con vẹt đến từ phương Tây” - Ace Le (15/08/2021)
• Điệu nhảy chết người (phần 1):
  Hư hỏng thì nổi tiếng hơn - Willow Wằn Wại (22/06/2021)
• Tác phẩm phái sinh: hiểu sao cho đúng? - Hân Hân (13/11/2019)
• Nhân triển lãm về Casanova: phải làm sao trước một triển lãm “bậy bạ”? - Như Mai lược dịch từ Hyperallergic (15/10/2018)
• TOD (bài 2): Lý do 2 và phản biện 2 - Phó Đức Tùng (15/09/2018)
• Xem "Kho báu..." của Damien Hirst: không có duyên, nhưng khiến nảy sinh vài thắc mắc - Di (30/04/2017)
• "Chủ nghĩa Hậu hiện đại" là có hay không hả các bác? - Phó Đức Tùng (28/04/2017)
• Về sự hạnh phúc của người Việt Nam (bài 2): Vì sao người Việt khó hạnh phúc? - Phó Đức Tùng (01/04/2017)

» Xem tiếp...